اولین مبحث در علم ارتودنسی ثابت شناخت براکت است.
براکت به معنای نگهد‌ارند‌ه است و در واقع پایه‌ای می‌باشد که نیروی سیم (آرچ وایر) را بر روی دندان منتقل می‌کند.
یک براکت دارای اجزاء زیر است (شکل 1-1):
شکل 1-1: اجزای یک براکت
Scribe, Dot, Hook, Wing, Slot و Base براکت
شیاری است که آرچ‌وایر درون آن قرار می‌گیرد و به 2 قطر مختلف می‌باشد (شکل 2-1):
شکل 2-1: slot براکت
1. 0.018 (18 هزارم اینچ)
2. 0.022 (22 هزارم اینچ)
در MBT، براکت‌های .018 کاربرد ندارد و از براکت‌های 0.022 استفاده می‌شود تا سطح نیروها ملایم باشد.
به چهار بالچه اطراف براکت می‌گویند (شکل 3-1) که کار آن نگه د‌اشتن oring (شکل 4-1) بر روی براکت است.
شکل 3-1: بالچه (wing) براکت
شکل 4-1: اورینگ
بعضی وقت‌ها روی بالچه د‌یستوژنژیوالی یک قلاب به نام هوک (hook) می‌گذارند (شکل 5-1).
شکل 5-1: هوک براکت
در قدیم از این هوک‌ها برای محل اعمال نیرو استفاده میکردند و معتقد بودند که نیرو به مرکز چرخش دندان نزد‌یک‌تر و حرکت bodilyتر می‌شود.
به این مدل هوک power arm می‌گفتند (شکل 6-1) که دیگر در براکت‌های امروزی د‌ید‌ه نمی‌شود
شکل 6-1: power arm در براکت های قدیمی
در MBT نیازی به هوک وجود ندارد مگر در دو هفته آخر درمان، لذا استفاده از براکت‌های بدون هوک به مراتب بهتر است چون گیر غذایی زیر براکت‌ها و به تبع آن احتمال پوسید‌گی دندان کمتر می‌شود. اگر در دو هفته آخر درمان نیازی به هوک باشد می‌توانید از سیمی به شکل هوک‌های آماد‌ه به نام Kobayashi استفاده کنید(شکل 7-1).
شکل 7-1: سیم کوبایاشی جهت ساخت هوک روی براکت
نقطه رنگی بر روی براکت است که از آن، جهت قرار د‌اد‌ن صحیح براکت بر روی دندان استفاده می‌شود و همیشه به سمت دیستوژنژیوال دندان قرار می‌گیرد. اگر براکت چپ و راست د‌اشته باشد یک dot در دیستوژنژیوال می‌گذارند مثل سمت چپ شکل 8-1 که براکت سانترال بالا
شکل 8-1: تصویر چپ: سانترال راست بالا و براکت آن و تصویر راست: براکت سانترال راست بالا روی دندان سانترال چپ بالا
سمت راست را نشان می‌دهد. اگر براکت سمت راست را روی دندان سمت چپ بچسبانید dot آن به سمت مزیوژنژیوال (سمت راست شکل 8-1) و اگر سروته بچسبانید (180 درجه بچرخانید) به سمت مزیواکلوزال می‌شود
(شکل 9-1) که هر دو اشتباه است.
شکل 9-1: برعکس چسباندن براکت سانترال راست بالا
بعضی از کارخانه‌ها برای براکت‌هایی که چپ و راست ندارند روی هر دو بالچه ژنژیوالی dot می‌گذارند (شکل10-1) یا اصلاً dot نمی‌گذارند، لذا شما می‌توانید آن براکت را روی دندان چپ یا راست بچسبانید مثل انسیزورهای پائین و پرمولرهای بالا (شکل 11-1).
شکل 10-1: براکت انسیزورهای پائین با دو dot
شکل11-1: براکت انسیزورهای پائین و پرمولرهای بالا چپ و راست ندارند
خط نازکی در وسط براکت است و کاربرد آن قرار د‌اد‌ن صحیح براکت در راستای محور طولی تاج کلینیکی دندان می‌باشد (شکل 12-1). اگر این خط در راستای محور طولی دندان نباشد باعث مزیاله یا دیستاله شدن تاج دندان می‌شود.
شکل12-1: scribe جهت قراردادن صحیح براکت
به سطح زیرین براکت بیس می‌گویند. براکت با کامپوزیت مخصوصی که روی Base آن می‌گذارید بر روی دندان می‌چسبد. Base می‌تواند به صورت‌های زیر باشد:
1. مش د‌ار: در سطح زیرین این براکت‌ها صفحه مشبکی وجود دارد. گیج 80 نوع متداولی از مش است که بالاترین چسبندگی مکانیکی به کامپوزیت را دارد (شکل 13-1).
شکل13-1: base مش‌داربراکت
2. Dyna-Lock: سطح زیرین این براکت‌ها حالت دکمه دارد (شکل 14-1).
شکل14-1: base داینا لاک براکت
3.پیلون یا مونوبلاک: که به صورت شاخکهایی برای افزایش سطح تماس می‌باشد (شکل 15-1). معمولاً این نوع براکت به صورت ریختگی یکپارچه ارائه می‌شود.
شکل15-1: براکت مونوبلاک با بیس پیلون
بعضی کارخانه‌ها سطح زیرین براکت‌ها را با پودر اکسید آلومینیوم 50 میکرون سند‌بلاست می‌کنند و شاید میکرواچ هم بکنند تا گیر آن به کامپوزیت بیشتر شود.
تکنیک سند‌بلاست و میکرواچ جهت افزایش چسبندگی براکت به کامپوزیت (افزایش Bond Strenght) به کار می‌رود. تحت هیچ شرایطی د‌ست به سطح زیرین براکت نزنید چون چربی د‌ست باعث کاهش شد‌ید چسبندگی براکت به کامپوزیت می‌شود. ضمناً پودر لاتکس موجود در دستکش‌های دندانپزشکی هم باعث از بین رفتن چسبندگی آن می‌شود.
براکت‌ها بر اساس شکل به دو د‌سته مستطیلی و متوازی‌الاضلاع تقسیم می‌شوند.
در مدل مستطیلی شیار براکت برای اعمال tip با لبه‌های انسیزالی و ژنژیوالی براکت موازی نیست (شکل 16-1)، لذا موقع چسباندن براکت نمی‌توانید در محل د‌قیقی از لحاظ محور طولی بچسبانید. باید شیار براکت را با لبه انسیزال یا پلن اکلوزال دندان موازی کنید.
شکل 16-1: براکت‌های مستطیلی شکل
در مدل متوازی‌الاضلاع شیار براکت با لبه‌های انسیزالی و ژنژیوالی و لبه دندان موازی است و د‌قت کار بسیار زیاد می‌شود (شکل 17-1).
شکل 17-1: براکت‌ها به شکل متوازی‌الاضلاع
هر براکت Preadjusted دارای چهار مؤلفه است:
Tip, Torque, In/Out, Offset
همین طور که میدانید دندانها نسبت به مید‌لاین دارای زاویه‌ای هستند که به آن tip یا angulation می‌گویند (شکل 18-1)
شکل 18-1: تمایل مزیالی تاج (tip یا angulation) و میزان آن در MBT
اگر از سیستم استاند‌ارد اج‌وایز استفاده می‌کنید باید خمی درون آرچ وایر بزنید تا ریشه دندان دیستاله بشود تا به tip صحیح دندان برسید در حالی که در براکت‌های زاویه‌د‌ار امروزی مثل MBT این زاویه درون خود براکت است (شکل 19-1).
شکل 19-1: زاویه tip در براکت‌های ذوزنقه‌ای preadjusted
فقط موقع چسباندن براکت scribe آن را موازی محور طولی تاج بگذارید (شکل 20-1) و یک آرچ وایر نیکل تایتانیوم را بدون هیچ خمی درون slot براکت بگذارید. خواهید دید که سیم نیکل تایتانیوم ابتدا خم می‌شود تا درون شیار براکت قرار گیرد و به مرور زمان می‌خواهد صاف بشود، لذا دندان به همان زاویه تعیین شده tip می‌رسد و دیگر نیازی به خم زد‌ن درون آرچ وایر ند‌ارید.
شکل 20-1: کانین راست بالا با تاج دیستاله، موازی بودن scribe با محور طولی تاج باعث ایجاد زاویه صحیح tip می‌شود.
معمولاً در ابتد‌ای درمان tip دندانها صحیح نیست. بعد از قرار د‌اد‌ن آرچ وایر نیکل تایتانیوم، به لبه‌های شیار براکت نیرویی اعمال می‌شود (شکل 21-1) که باعث حرکت دندان می‌شود تا به tip صحیح برسد.
شکل 21-1: تماس آرچ وایر با لبه‌های شیار براکت اعمال نیرویی می‌کند تا دندان به زاویه صحیح tip برسد.
اگر براکت دندان سمت چپ را بر روی دندان سمت راست بگذارید باعث برعکس شدن tip می‌شود مثلاً اگر براکت کانین پایین که tip آن 3 درجه است را روی کانین سمت دیگر بگذارید، tip آن منهای 3درجه می‌شود و تاج را دیستاله می‌کند. البته اگر بیمارتان کلاسIII است می‌توانید براکت کانین و پرمولرهای پائین یک سمت را روی دندانهای سمت مخالف بگذارید تا تاج این دندانها به مقدار جزیی دیستاله بشوند و رابطه کلاسIII زود‌تر اصلاح بشود (شکل 22-1).
شکل 22-1: چپ و راست چسباندن براکت‌های کانین و پرمولرهای پائین در بیماران کلاسIII رابطه مولری را سریع‌تر تصحیح می‌کند.
torque میزان باکالی یا پالاتالی بودن ریشه دندان را نشان می‌دهد (شکل 23-1).
شکل 23-1: تورک تمایل باکالی یا لینگوالی ریشه دندان را نشان می‌دهد.
اگر از سیستم‌های اج‌وایز استفاده می‌کنید برای باکالی یا پالاتالی کردن ریشه هر دندان باید خمی در آرچ وایرهای مستطیلی ایجاد کنید تا پس از درگیری با دیواره‌های براکت، باعث حرکت ریشه و تاج بشود (شکل 24-1).
شکل 24-1: تماس لبه‌های آرچ وایر مستطیلی با لبه‌های فوقانی و تحتانی شیار براکت باعث ایجاد تورک در دندان می‌شود.
زوقتی دندان در بعد باکولینگوالی زاویه صحیحی ندارد و شما یک آرچ‌وایر نیکل تایتانیوم با مقطع مستطیلی درون شیار آن می‌گذارید باید به آرچ‌وایر یک خمی بدهید تا در کف براکت قرار بگیرد(شکل 26-1).
شکل 25-1: براکت‌های torque-in face
به مرور زمان آرچ‌وایر به حالت اولیه خودش بر می‌گردد و باعث می‌شود تا دندان به زاویه صحیح خودش در بعد باکولینگوالی برسد.
برای پی بردن به میزان صحیح باکالی یا پالاتالی بودن ریشه دندانها، آقای Andrews روی 120 فرد که دارای اکلوژن ایده‌آل بودند و هیچ ناهنجاری نداشتند تحقیق کرد. زاویه‌ای که بین سطح میانی تاج با یک آرچ وایر بدون خم وجود داشت را برای تک تک دندانها اندازه گرفتند و به این صورت زاویه تورک ایده‌آل تمام براکت‌ها را بدست آورد (شکل 27-1).
شکل 26-1: چون ریشه تمایل باکالی صحیح ندارد، آرچ وایر باید خمی بردارد تا درون شیار براکت قرار گیرد.
در انواع مختلف (مانند Andrews, Roth, MBT) میزان تورک براکت‌ها با هم فرق می‌کند. این افراد متناسب با روش درمانی میزان تورک را عوض کردند تا به حداقل خم کردن آرچ وایر برسند.
شکل 27-1: زاویه مقطع آرچ وایر بدون خم با سطح میانی تاج دندان‌هایی که موقعیت ایده‌آل درون قوس فکی دارند مبنای زاویه torque براکت‌ها شد.
تورک براکت‌های جدید مثل MBT را در کف براکت گذاشته‌اند. همین طور که در شکل 28-1 می‌بینید ضخامت کف براکت در سمت ژنژیوال با انسیزال متفاوت است.
شکل 28-1: براکت torque-in-base
به این مدل براکت‌ها torque-in-base می‌گویند. مزیت این‌ها، در یک راستا بودن مرکز آرچ وایر، مرکز شیار براکت و مرکز کف براکت است. مرکز کف براکت هم که در واقع با مرکز تاج دندان یکی است (شکل 29-1).
شکل 29-1: در سری Torque-in-base مرکز آرچ وایر، کف Slot و کف براکت (که تقریبا وسط تاج دندان است) در یک راستا هستند و باعث اعمال بهتر نیرو بر روی دندانها می‌شود.
اگر قسمت انسیزال براکت ضخیم باشد تورک آن منفی (شکل 30-1) و اگر قسمت ژنژیوال براکت ضخیم باشد تورک آن مثبت می‌شود (شکل 31-1). تورک تمام براکت‌ها منفی است به غیر از براکت انسیزورهای بالا.
شکل 30-1: قسمت انسیزال براکت ضخیم است، لذا تورک آن منفی می‌شود (ریشه باکالی می‌شود)
شکل 31-1: قسمت ژنژیوال براکت ضخیم است، لذا تورک آن مثبت است (ریشه پالاتالی می‌شود)
تورک هر دندانی هم با خودش مقایسه می‌شود نه دندانهای دیگر. کلاً تورک منفی نسبت به مثبت نشان دهنده باکالی‌تر بودن ریشه و تورک مثبت نسبت به منفی نشان دهنده پالاتالی بودن ریشه آن دندان است (شکل 32-1).
وقتی صحبت از منفی بودن تورک می‌شود به آن معنی نیست که ریشه از کورتیکال پلیت باکال بیرون می‌زند! در شکل 32-1 می‌بینید که تورک براکت کانین منفی 7 است (تصویر چپ) اما باز ریشه یک تمایل جزیی پالاتالی دارد و درون زائده آلوئولی قرار می‌گیرد. اگر براکتی را برعکس بچسبانید تورک آن عوض می‌شود مثلاً براکت همین کانین بالا با تورک 7 درجه منفی را وقتی برعکس بچسبانید 7درجه مثبت می‌شود. (تصویر راست) وقتی مثبت است یعنی ریشه پالاتالی می‌شود. در تصویر 32-1 سمت راست مشخص است که ریشه 14 درجه پالاتالی شده است.
شکل 32-1: براکت سمت راست تورک مثبت و سمت چپ تورک منفی دارد، به تمایل باکولینگوالی ریشه توجه کنید.
اگر براکت لترال بالا با تورک 10درجه مثبت را برعکس بچسبانید به تورک 10 درجه منفی می‌رسید. یعنی ریشه به میزان 20 درجه باکالی می‌شود (شکل 33-1).
این کار در مواقعی که ریشه لترال بالا در پالاتال است (لترال‌های کراس) بسیار مفید است. در حین درمان ارتودنسی، بعد از رسیدن تاج به قوس فکی، ریشه کمی پالاتالی‌تر نیز می‌شود. وقتی که به سیم مستطیلی می‌رسیم، چون براکت را برعکس گذاشتیم این سیم ریشه را 20 درجه بیشتر باکالی می‌کند یعنی یک درمان اضافه‌ای دارید و جلوی برگشت بیماری را پس از دوران نگهداری می‌گیرد.
شکل 33-1: براکت لترال بالا با تورک 10درجه مثبت (تصویر چپ) اگر برعکس بچسبانید تورک آن 10 درجه منفی شده و ریشه باکالی می‌شود (تصویر راست)
وقتی براکت را 180 درجه بچرخانیم تورک آن عوض می‌شود ولی tip آن ثابت می‌ماند (شکل 34-1 و 35-1).
شکل 34-1: تصویر راست tip براکت و تصویر چپ تورک براکت را نشان می‌دهد.
شکل 35-1: براکت تصویر 34-1 برعکس شده یعنی dot به جای دیستوژنژیوال، مزیواکلوزال گردیده است. tip عوض نشده ولی تورک بر عکس شده است.
شکل 35-1: براکت تصویر 34-1 برعکس شده یعنی dot به جای دیستوژنژیوال، مزیواکلوزال گردیده است. tip عوض نشده ولی تورک بر عکس شده است.
اما اگر براکت یک سمت را در سمت دیگر بچسبانیم tip آن عوض می‌شود و تورک ثابت می‌ماند (شکل 36-1 و 37-1).
شکل 36-1: براکت سانترال راست بالا روی دندان مربوطه
شکل 37-1: براکت سانترال راست بالا که اشتباهاً روی سانترال چپ بالا قرار گرفته است. tip عوض می‌شود ولی تورک ثابت است.
ارتفاعی که براکت را می‌گذاریم، هم در تورک نهایی و هم در میزان باکالی و پالاتالی بودن کل دندان که به آن In/Out می‌گویند اثر دارد.
به خاطر انحنای سطح لبیال تاج ، براکت را هر قدر ژنژیوالی‌تر بچسبانیم ریشه باکالی‌تر و هر قدر انسیزالی‌تر بچسبانیم ریشه پالاتالی‌تر می‌شود (شکل 38-1).
شکل 38-1: به خاطر انحنای سطح لبیال تاج وقتی براکت اکلوزالی‌تر یا ژنژیوالی‌تر چسبانده شود تورک عوض می‌شود.
یزان تورک براکت‌ها در MBT
در سیستم MBT میزان تورک (شکل 39-1) براکت دندانهای سانترال و لترال بالا 17 و 10 درجه مثبت است. تورک براکت دندانهای کانین بالا هم صفر و هم منفی 7 دارد. بعداً توضیح می‌دهیم که متناسب با فرم قوس فکی و کشیدنی یا غیرکشیدنی بودن بیمار از کدام تورک براکت کانین استفاده می‌کنیم. تورک براکت دندانهای پرمولرها و مولرهای بالا 7 و 14 درجه منفی است. البته توصیه شده است که میزان تورک براکت 7 بالا را 19درجه منفی می‌کنند تا ریشه باکالی‌تر و تاج پالاتالی‌تر بشود تا جلوی نقاط پیش‌رس با دندانهای پائین را بگیرند.همین طور که میدانید انتهای آرچ‌وایر که انعطاف پذیری بیشتری دارد درون براکت 7 بالاست و توان کمی برای اعمال تورک در این ناحیه دارد به همین جهت تورک7 بالا را بیشتر می‌گیرند. میزان تورک براکت انسیزورهای پائین 6 درجه منفی است. تورک کانین پائین در دو مدل 6 درجه منفی و صفر درجه موجود است. پرمولر اول و دوم به ترتیب 12و 17 درجه منفی مولر اول و دوم هم به ترتیب 20و 10 درجه منفی است.
شکل 39-1: میزان تورک براکت‌ها در سیستم MBT
In/Out ضخامت پایه براکت است که میزان پالاتالی یا باکالی شدن کل دندان را مشخص می‌کند. ضخامت براکت لترال بالا از سانترال و کانین بیشتر است (شکل 40-1)، بنابراین وقتی آرچ‌وایر را درون براکت‌ها می‌گذارید باعث پالاتالی شدن بیشتر لترال و نهایتاً زیبایی بیشتر دندانهای قدامی می‌شود. در براکت‌های Standard Edgewise برای ایجاد In/Out خمی درون آرچ وایر ایجاد میکردند اما در حال حاضر ضخامت پایه براکت را در هر دو سمت ژنژیوال و انسیزال بیشتر می‌گیرند. در MBT فقط براکت‌های لترال و پرمولر دوم بالا نیم میلی‌متر ضخیم‌تر هستند تا پالاتالی‌تر قرار گیرند (شکل 41-1). 5 بالا را به این جهت ضخیم می‌گیرند چون از 4 بالا کوچکتر است و با اینکار باعث می‌شوند تا پالاتالی‌تر قرار بگیرد و تماس بهتری با 4 بالا برقرار کند. البته در حال حاضر اکثر کارخانه‌ها براکت پرمولرهای بالا را با In/Out یکسان درست می‌کنند
شکل 40-1: ضخامت پایه براکت لترال (چپ) بیشتر از براکت سانترال یا کانین است (راست)، لذا بعد از درگیری آرچ وایر با براکت باعث پالاتالی شدن دندان می‌شود.
شکل 41-1: In/out در براکت دندانهای لترال و پرمولر دوم بیشتر از براکت‌های دیگر می‌باشد.
در حالت قبلی برای ایجاد In/Out کل کف براکت را ضخیم می‌گرفتند، ولی اگر یک طرف مثلاً دیستال ضخیم باشد و طرف دیگر مثلاً مزیال نازک باشد منجر به ایجاد خاصیت offset (شکل 42-1) و نهایتاً چرخش دندان می‌گردد. این حالت را در MBT فقط در مولرهای بالا می‌بینیم و میزان آن 10 درجه است.
شکل 42-1: وقتی ضخامت مزیال یا دیستال کف براکت با هم فرق کند باعث ایجاد چرخش در دندان می‌شود. براکت مولرهای بالا در ناحیه دیستال ضخیم‌ترند، لذا در قسمت دیستال به سمت پالاتال می چرخند (10 درجه). این مولفه offset براکت است.
در پروتز کامل هم وقتی دندانهای بالا را می‌چینند، کاسپ مزیوباکال مولر اول بالا با پرمولرها در یک راستا هستند و کاسپ‌های مزیوباکال و دیستوباکال 6 بالا با مزیوباکال 7 بالا در جهت دیگری قرار می‌گیرند (شکل 43-1). در واقع دیستال دندانهای 6 و 7 بالا به مقدار جزیی به سمت پالاتال می‌چرخد تا رابطه خوبی با مولرهای پائین برقرار کند. در قدیم برای ایجاد این حالت خمی در سیم می‌دادند.
شکل 43-1: براکت مولرهای بالا دارای 10 درجه offset هستند و باعث ایجاد چرخشی در این دندانها می‌گردند.